ଶାସକ-ମାଧ୍ୟମ (୧)

ଚୀନର ଜାତୀୟ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଦପ୍ତରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସି ଜିନପିଙ୍ଗ୍

ଶାସକ ଯେତେବେଳେ ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରୀ ହୁଏ, ସେତେବେଳେ ସେ ଶାସିତର ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ଯେନତେନ ପ୍ରକାରେ ହରଣ କରିବାକୁ ଉଦ୍ୟମ କରେ; ବସ୍ତୁତଃ ସେ ସେଥିପାଇଁ ବାଧ୍ୟ ହୁଏ । ସେତେବେଳେ ସମ୍ବିଧାନର ବିଧିବ୍ୟବସ୍ଥା ବି ତାକୁ ସେଥିରୁ ନିବୃତ୍ତ କରିପାରେ ନାହିଁ । ଠିକ୍‍ ଏଇ କଥା ଏବେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି କମୁ୍ୟନିଷ୍ଟ ଶାସିତ ଚୀନ ଦେଶରେ । କୌଣସି ଆଧୁନିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା ଉପରେ ଏତେ ପରିମାଣର କଟକଣା ବା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । ବାକ୍‍ ସ୍ୱାଧୀନତା ବା ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ୱାଧୀନତା କେବଳ ସର୍ବସାଧାରଣରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସୀମିତ ନୁହେଁ, ବରଂ ବିନା କଟକଣା ବା ଦଣ୍ଡ ଭୟରେ କୌଣସି ମତ ବିରୋଧରେ ସ୍ୱର ଉତ୍ତୋଳନ କରିବା ମଧ୍ୟ ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଜାତିସଙ୍ଘ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାନାମା (୧୯୪୮)ରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମଣିଷକୁ ଏହି ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଛି ଏବଂ ପୃଥିବୀର ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ଦେଶ ଏ ସମ୍ପର୍କିତ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଛନ୍ତି । ‘ପିପୁଲ୍ସ ରିପବ୍ଲିକ୍‍ ଅଫ୍‍ ଚାଇନା’ର ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୩୫ରେ ବି ଦର୍ଶାଯାଇଚି, “ଚୀନର ନାଗରିକମାନେ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି, ଗଣମାଧ୍ୟମ, ଅନୁଷ୍ଠାନ, ସଂଗଠନ, ଶୋଭାଯାତ୍ରା ଏବଂ ପ୍ରଦର୍ଶନର ସ୍ୱାଧୀନତା ହାସଲ କରିବେ ।” ମାତ୍ର ଏହି ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ବର୍ତ୍ତମାନର କମୁ୍ୟନିଷ୍ଟ ଶାସକ ପ୍ରାୟ ଛଡ଼ାଇ ନେଇସାରିଲାଣି, ତାହାର ଢେର୍‍ ପ୍ରମାଣ ମିଳୁଚି । ବିଶେଷତଃ, ଶି ଜିନ୍‍ପିଙ୍ଗ୍‍ କମୁ୍ୟନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି ଓ ତା’ ନେତୃତ୍ୱାଧୀନ ସରକାରର ମୁଖିଆ ହେବାପରେ ସୂଚନା/ସମ୍ବାଦକୁ ଯେପରି ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଉଛି/କରାଯିବାକୁ ଅବିରତ ଉଦ୍ୟମ ହେଉଛି, ତାହା ପୂର୍ବରୁ ଦେଖାଯାଇନଥିଲା । କେବଳ ମୁଖ୍ୟଧାରାର ଗଣମାଧ୍ୟମ ନୁହେଁ, ଅନ୍‍ଲାଇନ ମାଧ୍ୟମ/ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ଉପରେ ମଧ୍ୟ କଟକଣା ଲଗାଯାଇଛି । ଇଣ୍ଟରନେଟ୍‍କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପାଇଁ ସରକାର ବିଧିବଦ୍ଧଭାବେ ଏକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଛନ୍ତି, ଯାହାର ନାଁ ‘ସାଇବରସ୍ପେସ୍‍ ଆଡମିନିଷ୍ଟେ୍ରସନ ଅଫ୍‍ ଚାଇନା’ (ସିଏସି) । କମୁ୍ୟନିଷ୍ଟ ସରକାର ହାତରେ ଦେଶର ସର୍ବବୃହତ୍‍ ଗଣମାଧ୍ୟମ ସଂସ୍ଥା ରହିଥିଲେ ହେଁ ଅନ୍ୟ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଉପରେ କଟକଣା ଲଗାଇବା/ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାର ଅପଚେଷ୍ଟା ତା’ର ନଂପୁସକତାକୁ ହିଁ ଦର୍ଶାଉଛି । ବିଶେଷକରି ସରକାର ବିରୋଧୀ (ସରକାରଙ୍କ ଭାଷାରେ, ‘ରାଜନୈତିକ ଭାବେ ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ’) କୌଣସି ଖବର/ବାର୍ତ୍ତା/ଚିତ୍ର ବା ଅନ୍ୟକିଛି ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ଯେଭଳି ପ୍ରକାଶି˜/ପ୍ରସାରିତ ହେବ ନାହିଁ, ତାହାରି ଉପରେ ସରକାର ତୀକ୍ଷ୍‍ଣ ନଜର ରଖିଛନ୍ତି ଓ ଯେଉଁମାନେ/ଯେଉଁଠି ତାହା କରୁଛନ୍ତି/କରାଯାଉଛି, ସେମାନଙ୍କ ଉପରେ ଦୃଢ଼ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ନିଆଯାଉଛି । ଏପରିକି କେତେକ ନିର୍ଦିଷ୍ଟ ଶବ୍ଦ/ପ୍ରସଙ୍ଗ ସରକାରଙ୍କୁ ଭୟଭୀତ କରିଦେଇଛି, ତେଣୁ ସେସବୁ ଶବ୍ଦ/ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ସର୍ବସାଧାରଣରେ ବ୍ୟବହାର/ଆଲୋଚନା ନିଷିଦ୍ଧ କରାଯାଇଥିବାବେଳେ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍‍ରୁ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ହଟାଇବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି । ଏସବୁ ଶବ୍ଦ/ପ୍ରସଙ୍ଗ ମଧ୍ୟରେ ରହିଛି ଗଣତନ୍ତ୍ର, ମୁକ୍ତ ତିବ୍‍ବତ ଆନେ୍ଦାଳନ, ତାଇୱାନ ଏକ ସ୍ୱାଧୀନ ଦେଶ, ତିଆନାନ୍‍ମେନ ସ୍କୋୟାର୍‍ ଗଣହତ୍ୟା, ୨୦୧୪ ହଂକଂ ବିରୋଧ ପ୍ରଦର୍ଶନ, ଆରବ ଆନେ୍ଦାଳନ, କେତେକ ଧାର୍ମିକ ସଂଗଠନ ଏବଂ ଚୀନ କମୁ୍ୟନିଷ୍ଟ୍‍ ପାର୍ଟିର ବୈଧତା ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନଚିହ୍ନ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବା କୌଣସି ଶବ୍ଦ/ଲେଖା ଇତ୍ୟାଦି ।

ଗତ ଫେବୃୟାରୀ (୨୦୧୬)ରେ ଜିନ୍‍ପିଙ୍ଗ୍‍ ରାଷ୍ଟ୍ର ପରିଚାଳିତ  ସର୍ବବୃହତ୍‍ ଟିଭି ଚ୍ୟାନେଲ୍‍ ସିସିଟିଭି ଓ ଖବରକାଗଜ ପିପୁଲ୍ସ ଡେଲି  ଦପ୍ତର ପରିଦର୍ଶନ ଅବସରରେ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଦେଇଥିଲେ ଯେ କେବଳ ସରକାରୀ ଗଣମାଧ୍ୟମ ନୁହେଁ, ଦେଶର ସମସ୍ତ ଗଣମାଧ୍ୟମ ‘ପାର୍ଟିର ଉପନାମ ବହନ କରିବେ’ । ଏଥିରୁ ସରକାର ଯେ ଗଣମାଧ୍ୟମର ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ହତ୍ୟା କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି, ତାହା ଜଣାପଡ଼ିଯାଇଥିଲା । ପରେପରେ ଠିକ୍‍ ସେଇଆ ହୋଇଛି । ଗତ କେଇମାସ ଭିତରେ ସିଏସି ଦ୍ୱାରା ଏ ଦିଗରେ ଅଧିକ କଠୋରତା ଅବଲମ୍ବନ ପୂର୍ବକ ସେହି ଦେଶର ପ୍ରମୁଖ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍‍ କମ୍ପାନୀ ସିନା, ନେଟ୍‍ଇଜି, ସୋହୁ, ଟେନ୍‍ସେଣ୍ଟ୍‍ ଓ ଫିନିକ୍ସର ଅନ୍‍ଲାଇନ ଖବର ରିପୋର୍ଟିଂକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରିଛି । ଚୀନର ସର୍ବାଧିକ ବ୍ୟବହୃତ ସୋସିଆଲ୍‍ ନେଟ୍‍ୱାର୍କିଂ ସାଇଟ୍‍ ୱିବୋ ଓ ୱିଚାଟ୍‍କୁ ଚେତାବନୀ ଦିଆଯାଇଛି ଯେ ସେମାନେ ତାଙ୍କର ନିଉଜ୍‍ ପୋର୍ଟାଲ୍‍କୁ ବନ୍ଦ କରନ୍ତୁ ନହେଲେ କମ୍ପାନୀକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବନ୍ଦ କରାଦିଆଯିବ । ଇତିମଧ୍ୟରେ ଟ୍ୱିଟର, ଫେସ୍‍ବୁକ୍‍, ସ୍ନାପ୍‍ଚାଟ୍‍ ଭଳି ପୃଥିବୀର ବୃହତ୍ତମ ସୋସିଆଲ୍‍ ମିଡିଆ ସାଇଟ୍‍ଗୁଡ଼ିକୁ ମଧ୍ୟ ନିଷିଦ୍ଧ କରାଯାଇଛି । ଗୁଗୁଲ୍‍ ସମେତ ଆଉ କେତେକ ବିଦେଶୀ ୱେବ୍‍ସାଇଟ୍‍କୁ କେତେକ ସୀମିତ ଅଞ୍ଚଳରେ (ଶାଙ୍ଘାଇ ମୁକ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ) ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇଛି । କେବଳ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଉପରେ ଅଙ୍କୁଶ/କଟକଣା ଲଗାଯାଇ ଜିନ୍‍ପିଙ୍ଗ୍‍ ସରକାର ଶାନ୍ତ ହୋଇନାହାନ୍ତି । ବହୁ ସାମ୍ବାଦିକ/ବ୍ଲଗର୍‍/ମାନବାଧିକାର କର୍ମୀଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ କାରାଗାରକୁ ପଠାଇ ଦେଇଛନ୍ତି । ନିକଟ ଅତୀତରେ ପ୍ରଖ୍ୟାତ ଆକ୍ଟିଭିଷ୍ଟ ଲିଉ ଶିଆଓବୋଙ୍କୁ ଜେଲ୍‍ଦଣ୍ଡ ଏହାର ଏକ ଉଦାହରଣ । ଯେଉଁ ଖବରଦାତା/ସାମ୍ବାଦିକ/ଖବରକାଗଜ/ପତ୍ରିକାମାନେ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ବିଷୟ ଉପରେ ଲେଖୁଥିଲେ/ଲେଖୁଛନ୍ତି, ସେମାନେ ଏବେ ଭୟଭୀତ ଅବସ୍ଥାରେ ରହିଛନ୍ତି ।

କେବଳ ସେତିକି ନୁହେଁ, କମୁ୍ୟନିଷ୍ଟ ସରକାର ଉଦାରପନ୍ଥୀ ଓ ସ୍ୱାଧୀନ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରୁଥିବା/ଖବର ଲେଖୁଥିବା ସାମ୍ବାଦିକ/ସମ୍ବାଦ ସଂସ୍ଥାଙ୍କର ମୁହଁ ବନ୍ଦ କରିବା ପାଇଁ କେବଳ କଳବଳ ନୁହେଁ, କୌଶଳ ମଧ୍ୟ ପ୍ରୟୋଗ କରୁଚନ୍ତି । ନିଜର ସାହସୀ ସାମ୍ବାଦିକତା ପାଇଁ ଖ୍ୟାତି ଅର୍ଜିଥିବା ଏକ ଉଦାରବାଦୀ ପତ୍ରିକା ‘ସଦର୍ନ ୱିକ୍‍ଲି’ର ଘଟ/ପଟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏହାର ବଡ଼ ପ୍ରମାଣ । ୨୦୧୩ରେ ନୂଆବର୍ଷ ଅବସରରେ ଏଥିରେ ‘ଏକ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଜାତୀୟ ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଆହ୍ୱାନ’ ବିଷୟକ ସଂପାଦକୀୟ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଯୋଜନା କରାଗଲା; କିନ୍ତୁ ଶେଷ ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ସେଥିରେ ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରଶାସନ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରି ଏକ ଭିନ୍ନ ସଂପାଦକୀୟ ପ୍ରକାଶ କରିବା ପାଇଁ ବାଧ୍ୟ କଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ ତିନିବର୍ଷ ପରେ ଦେଖାଯାଉଚି ଯେ ଏହି ପତ୍ରିକାର ମାଲିକ ‘ସଦର୍ନ ମିଡିଆ ଗ୍ରୁପ୍‍’ ପତ୍ରିକାର ମୁଖ୍ୟ ପଦଗୁଡ଼ିକରେ କମୁ୍ୟନିଷ୍ଟ୍‍ ପାର୍ଟିର ଲୋକ କିମ୍ବା ତାଙ୍କ ବଶମ୍ବଦମାନଙ୍କୁ ହିଁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇଚି; ଅର୍ଥାତ ଏକଦା ସରକାର ବିରୋଧୀ ସ୍ୱର ଉତ୍ତୋଳନ କରି ଗଣମାଧ୍ୟମର ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ଅକ୍ଷୁଣ୍ଣ ରଖିବାର ଆଶା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିବା ପତ୍ରିକା ଏବେ ଗୋଟାପଣେ ସରକାରର ହେଇସାରିଛି ।

ଲକ୍ଷ୍ୟଣୀୟ ଯେ କେବଳ ଚୀନରେ ଏହି ସମସ୍ୟା ନାହିଁ, ବରଂ ଆମେରିକା, ବ୍ରିଟେନ, ଭାରତ ଭଳି ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଦେଶଗୁଡ଼ିକରେ ମଧ୍ୟ ଶାସକମାନଙ୍କର  ଗଣମାଧ୍ୟମକୁ ନିଜ ହାତରେ ରଖିବାର ଏପରି ପ୍ରବୃତ୍ତି ବଢ଼ିଚାଲିଚି । ଏହା କେବଳ ଗଣମାଧ୍ୟମ ନୁହେଁ, ଗଣତନ୍ତ୍ର ପାଇଁ ମଧ୍ୟ କମ୍‍ ବିପଜ୍ଜନକ ନୁହେଁ । ଭାରତର ତଥାକଥିତ ଜାତୀୟ/ଆଞ୍ଚଳିକ ଗଣମାଧ୍ୟମ କଥା ଯଦି ଦେଖିବା, ତେବେ ବର୍ତ୍ତମାନ ସ୍ପଷ୍ଟ ଅନୁଭବ୍ୟ ଯେ ଗଣମାଧ୍ୟମ ସଂସ୍ଥା/ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ/ସାମ୍ବାଦିକମାନେ କୌଣସି ନା କୌଣସି ନିର୍ଦିଷ୍ଟ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ଗୋଡ଼ାଣିଆ/ପ୍ରଖ୍ୟାପକ/ବଚସ୍କର ସାଜିଚନ୍ତି; ଖବର କ୍ରମଶଃ ‘ପ୍ରୋପାଗଣ୍ଡା’ ବା ପ୍ରଜ୍ଞାପନରେ ହୋଇଚି ପରିଣତ । ରାଜନେତାଙ୍କ ସହ ସେମାନଙ୍କର ବଢ଼ୁଚି ଭାବଦୋସ୍ତି, ଯାହା ଅସ୍ପୃହଣୀୟ । ନେତୃତ୍ୱ ସହ ସାମ୍ବାଦିକତା/ସମ୍ବାଦ ସଂସ୍ଥାର ବନ୍ଧୁତା (ମଧୁଚନ୍ଦ୍ରିକା) ଅର୍ଥ କ୍ଷମତାହୀନ ଗଣ ପ୍ରତି ବିଶ୍ୱାସଘାତକତା; କ୍ଷମତାସୀନ ସହ ବନ୍ଧୁତା ତ ଯଥାର୍ଥ ସାମ୍ବାଦିକତାର ହତ୍ୟା । ଅଥଚ ଏବେ ଚତୁର ଶାସକର ପଦଲେହନରେ ବ୍ୟସ୍ତ ଅଧିକାଂଶ ଗଣମାଧ୍ୟମ ସଂସ୍ଥା/ବ୍ୟକ୍ତି; ବିଶେଷତଃ ଟିଭି ଚ୍ୟାନେଲ୍‍ଗୁଡ଼ିକର ନପୁଂସକତା ସୁଦୃଶ୍ୟ । ଶାସକର ସ୍ୱାର୍ଥରକ୍ଷା ପାଇଁ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଗୁଜବ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ହେବାକୁ ବି ପଛାଉ ନାହିଁ, ଯେଉଁ ଗୁଜବ ଗଣ/ଗଣତନ୍ତ୍ର ପାଇଁ ସାଜିପାରେ/ସାଜୁଚି ଆତ୍ମଘାତୀ । ଯେଉଁ ସୋସିଆଲ୍‍ ମିଡିଆକୁ ଏକଦା କୁହାଯାଉଥିଲା ଗଣ ପାଇଁ ପ୍ରକୃତ ସ୍ୱାଧୀନ ମାଧ୍ୟମ, କ୍ରମଶଃ ତାହା ବି ହୋଇସାରିଚି ବିକୃ˜/ଗୁଜବ ତିଆରି କାରଖାନା; ତେଣୁ ଅବିଶ୍ୱାସ୍ୟ । ଏହି ହେତୁରୁ ଶାସକକୁ ତା’ର ଅନ୍ୟାୟ/ଅନୀତି ପାଇଁ କାଠଗଡ଼ାରେ ଠିଆ କରିବାର ସାମର୍ଥ୍ୟ ହରାଇଚାଲିଚି ଗଣମାଧ୍ୟମ । ସାମ୍ବାଦିକତାର ରାଜନୀତିକରଣ ଚାହୁଁଥିବା ଶାସକ ପାଇଁ ଏହା ସତେଯେମିତି ସୁବର୍ଣ୍ଣ ସୁଯୋଗ । ଦାୟିତ୍ୱବାନ ଗଣମାଧ୍ୟମ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ ସାହସର ସହ ଏହାର ବିରୋଧ ନକଲେ ଆତ୍ମଘାତୀ ହେବା ନିଶ୍ଚିତ । ଗଣମାଧ୍ୟମ ଯଦି ପ୍ରକୃତରେ ଗଣର ମାଧ୍ୟମ ହେବାକୁ ଚାହୁଁଚି, ତେବେ ତାହା ଶାସକ-ମାଧ୍ୟମ ହେବାରୁ ନିଜକୁ ନିବୃତ୍ତ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ; ନଚେତ୍‍ ତା’ର ଅବନତି ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ ।

(୧୪ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୧୬ରେ ସମାଜର "ଚତୁର୍ଥ ସ୍ତମ୍ଭ" ସ୍ତମ୍ଭରେ ପ୍ରକାଶିତ)