ଆମେରିକାରେ ଏକଦା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେଉଥିଲା ଶ୍ବାନଙ୍କର ଏକ ଅଖିଳ ବିଶ୍ବ ପ୍ରଦର୍ଶନୀ । ସେଥିରେ ରୁଷ ଦେଶର କେତେକ ଶ୍ବାନ ମଧ୍ୟ ଭାଗ ନେଇଥିଲେ। ଗୋଟିଏ ଆମେରିକୀୟ ଶ୍ବାନ ରୁଷୀୟ ଶ୍ବାନକୁ ପଚାରିଲା, ତମ ଦେଶରେ ସବୁକିଛି ଠିକ୍ଠାକ୍ ଚାଲିଚି ତ? ସବୁ ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ମିଳୁଚି ତ? ରୁଷୀୟ ଶ୍ବାନଟି କହିଲା, ‘ଆଗ ଅପେକ୍ଷା ଏବେ ବହୁତ ଭଲ ଖାଇବାପିଇବା ମିଳୁଛି; ଏବେ ଆଉ ଆମକୁ ବାହାରେ ବୁଲିବାକୁ କି ଅଇଁଠା ପତର ଚାଟିବାକୁ ପଡ଼ୁନି। ତେଣୁ ଆମେ ଖୁସିରେ ଅଛୁ’। ଏହା ଶୁଣି ଆମେରିକୀୟ ଶ୍ବାନ ପଚାରିଲା, ‘ତମେ ଯଦି ଏତେ ଖୁସିରେ ଅଛ, ତା’ର ଆଭାସ କିନ୍ତୁ ତମ ମୁହଁରେ କାଇଁ ଦେଖାଯାଉନି; ତେମ ଉଦାସ ଦିଶୁଚ’। ରୁଷୀୟ ଶ୍ବାନଟି ଧୀରେଧୀରେ କହିଲା, ଶୁଣ, ମୁଁ ତା’ର କାରଣ କହୁଚି; ତମେ କିନ୍ତୁ ଏକଥା କାହାକୁ କହିବନି। ଆମକୁ ଖାଇବାପିଇବା, ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ସବୁ ମିଳୁଚି ସିନା, ଭୁକିବାର ସ୍ବାଧୀନତା ଜମା ନାଇଁ।
‘କମିଟି ଟୁ ପ୍ରୋଟେକ୍ଟ ଜର୍ଣ୍ଣାଲିଷ୍ଟ୍’ (ସିପିଜେ) ବା ‘ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ସମିତି’ ଦ୍ବାରା ନିକଟରେ ପ୍ରକାଶିତ ବାର୍ଷିକ ‘ପ୍ରିଜନ ସେନ୍ସସ’ (କାରାଗାର ଜନସୁମାରି) ରିପୋର୍ଟଟିକୁ ପଢ଼ିବା ପରେ ଏଇ ଗପଟି ମନେପଡ଼ିଲା। ୟା’ର ଆଉ ଏକ କାରଣ ହେଲା ସାମ୍ବାଦିକ ବା ସମ୍ବାଦଦାତାଙ୍କୁ ‘ୱାଚ୍ଡଗ୍’ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ସମ୍ଭବତଃ ଏଇଥିପାଇଁ ଯେ ଶ୍ବାନଙ୍କ ପରି ସେ ସଦାସର୍ବଦା ଜାଗ୍ରତ ରହି ଶାସନ/ପ୍ରଶାସନ ଶାସକ/ପ୍ରଶାସକଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ ଉପରେ ନଜର ରଖେ, ସେମାନଙ୍କ ତ୍ରୁଟିବିଚ୍ୟୁତି/ଦୋଷଦୁର୍ବଳତାକୁ ଲୋକଙ୍କୁ ଜଣାଏ; ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ବାକ୍ ସ୍ବାଧୀନତାର ସୁରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ସେ ସ୍ବର ଉତ୍ତୋଳନ କରେ। ସେଥିପାଇଁ ତାକୁ ଦିଆଯାଇଚି ଏଭଳି ଆଖ୍ୟା; କିନ୍ତୁ ରୁଷୀୟ ଶ୍ବାନଟିର ଭୁକିବାର ସ୍ବାଧୀନତା ନଥିବା ପରି ତାହାର ଯଦି ଲେଖିବାର, କହିବାର କୌଣସି ସ୍ବାଧୀନତା ନଥିବ, ତେବେ ତା’ର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ବ କେବଳ ହେବନାହିଁ ଖଣ୍ଡିତ/ପତିତ, ବୃତ୍ତିପ୍ରବୃତ୍ତି ଅର୍ଥାତ ସାମ୍ବାଦିକତାର ସ୍ଖଳନ ମଧ୍ୟ ନିଶ୍ଚିତ। ଶାସନ/ଶାସକ କେବେ ଚାହେଁନାଇଁ ଯେ ଲୋକେ ଜାଣିଯାଆନ୍ତୁ ତା’ର ଦୁର୍ବଳତା; ଶାସନର ତ୍ରୁଟିବିଚ୍ୟୁତିକୁ କେହି କରୁ ଉନ୍ମୋଚିତ। ଯେଉଁମାନେ କରୁଚନ୍ତି ଏପରି ଦୁଃସାହସ, ସେମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ମିଥ୍ୟା ମୋକଦ୍ଦମା ଖଞ୍ଜି କାରାବଦ୍ଧ କରିବା ହୋଇଚି ସାଧାରଣ କଥା। ଆମର ସମସାମୟିକ ପୃଥିବୀରେ ଏ ଦୁଷ୍ପ୍ରବୃତ୍ତି ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା ଉଦ୍ବେଗଜନକ। ଗତ ମାସରେ ସାର୍ବଜନୀନ ହୋଇଥିବା ସିପିଜେର ‘କାରାଗାର ଜନସୁମାରି’ ତଥ୍ୟ କହୁଚି ଯେ ୨୦୨୩ (୧ ଡିସେମ୍ବର)ରେ ବିଭିନ୍ନ ଦେଶର କାରାଗାରରେ ବନ୍ଦୀ ଅଛନ୍ତି ୩୨୦ ଜଣ ସାମ୍ବାଦିକ/ସମ୍ବାଦଦାତା (୨୦୨୨ରେ ୩୬୭; ୨୦୨୧ରେ ୩୦୫)। ଏହି ସଂସ୍ଥା ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କୁ କାରାବଦ୍ଧ କରିବାର କାରଣ ମଧ୍ୟ କରିଥାଏ ଅନୁସନ୍ଧାନ। ସେଥିରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ଅନ୍ତତଃ ୧୬୮ ଜଣ ସାମ୍ବାଦିକ ଏପରି ଅଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ ନିଜ ଦେଶର ଶାସନ/ଶାସକଙ୍କର କେବଳ କରିଥିଲେ ସମାଲୋଚନା, ଅଥଚ ମିଥ୍ୟା ଖବର ପ୍ରସାରଣ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରବିରୋଧୀ ଗତିବିଧି ଆଖ୍ୟା ଦେଇ ସେମାନଙ୍କୁ କରାଯାଇଚି ବନ୍ଦୀ। ୬୬ ଜଣ ସାମ୍ବାଦିକ ତ ଏପରି ରହିଛନ୍ତି, ଯାହାଙ୍କୁ ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସୁଦ୍ଧା ଜଣାଇ ଦିଆଯାଇ ନାହିଁ ଯେ ସେମାନେ କୋଉ ଅଭିଯୋଗରେ ଅଭିଯୁକ୍ତ! ସବୁଠୁ ବଡ଼ ବିଡ଼ମ୍ବନା, ଏହା କେବଳ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ବା ଅଧିନାୟକବାଦୀ ଶାସନର କଥା ନୁହେଁ, ବରଂ ତଥାକଥିତ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ର/ରାଜ୍ୟର େସ୍ବୖରାଚାରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ମଧ୍ୟ ଦୃଶ୍ୟମାନ। କ୍ରମେ ଶାସନ/ଶାସକ ଯେଉଁ ପ୍ରକାରର ହେଉ/ହୁଅନ୍ତୁ ନା କାହିଁକି, ସେମାନଙ୍କର ଚରିତ୍ର ଯେ ପ୍ରାୟ ସମାନ ତାହା ପ୍ରମାଣିତ ହେବାରେ ଲାଗିଚି ବାରମ୍ବାର। ସିପିଜେ ତାଲିକାରେ ସର୍ବାଧିକ ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କୁ କାରାବଦ୍ଧ କରିଥିବା ଦଶଟି ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଯଥାକ୍ରମେ ରହିଛନ୍ତି ଚୀନ (୪୪), ମ୍ୟାଁମାର (୪୩), ବେଲାରୁଷ (୨୮), ରୁଷିଆ (୨୨), ଭିଏତ୍ନାମ (୧୯), ଇରାନ (୧୭), ଇସ୍ରାଏଲ୍ ଓ ତା’ ଅଧିକୃତ ପାଲେଷ୍ଟାଇନ ଅଞ୍ଚଳ (୧୭), ଏରିଟ୍ରିଆ (୧୬), ଇଜିପ୍ଟ (୧୩) ଏବଂ ତୁର୍କୀ (୧୩)। ‘ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଜନନୀ’ ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିବା ଦେଶ ଭାରତବର୍ଷରେ ବି ସାତ ଜଣ (୨୦୨୩) ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କୁ କାରାବଦ୍ଧ କରାଯାଇଥିବା ରିପୋର୍ଟରେ କୁହାଯାଇଚି। ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଯେ, ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପାଞ୍ଚ ଜଣଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଅତି କଠୋର ‘ଆତଙ୍କବାଦ ନିରୋଧୀ ଓ ବେଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ନିବାରଣ ଆଇନ’ (ୟୁଏପିଏ) ଅଧୀନରେ କରାଯାଇଚି ମୋକଦ୍ଦମା। ଭାରତରେ କେବଳ ସାମ୍ବାଦିକ ନୁହନ୍ତି, ଛାତ୍ର, ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ, ଆଇନଜୀବୀ ଆଦିଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଏଇ ଆତଙ୍କବାଦ ନିରୋଧୀ ଆଇନର ଅପପ୍ରୟୋଗ କେବଳ ବିସ୍ମୟକର ନୁହେଁ, ଅତୀବ ଚିନ୍ତାଜନକ।
ଚୀନ ଭଳି ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ଶାସନ କବଳିତ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଶାସନ/ଶାସକର ସମାଲୋଚନା ସିଧାସଳଖ ଅପରାଧ ବୋଲି ଧରାଯାଉଥିବାବେଳେ ଯେଉଁ ସାମ୍ବାଦିକମାନେ ତଥାପି କରୁଚନ୍ତି ସ୍ବର ଉତ୍ତୋଳନ, ସେମାନଙ୍କୁ କାରାବଦ୍ଧ କରାଯାଉଥିବାରୁ ତାଲିକାରେ ଏ ଦେଶ ପାଇଚି ସର୍ବାଗ୍ରେ ସ୍ଥାନ। ବିଶେଷକରି ଶିନ୍ଜିଆଙ୍ଗ୍ର ଉଇଘର ମୁସଲମାନ ଜନଜାତି ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସାମ୍ବାଦିକ (୪୪ ମଧ୍ୟରୁ ୧୯ ଜଣ) ଶାସକର ପାଲଟିଚନ୍ତି ମୁଖ୍ୟ ନିଶାଣ। ଉଇଘରଙ୍କ ଉପରେ ଦମନଲୀଳା ପାଇଁ ଚୀନ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ତରରେ ହୋଇଆସୁଚି ସଦା ନିନ୍ଦିତ। ସେହିପରି ୨୦୨୧ରେ ମ୍ୟାଁମାର୍ରେ ସାମରିକ ଶାସନ ଆରମ୍ଭ ହେବାପରଠୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଚି ସମ୍ବାଦଦାତାଙ୍କ ଉପରେ ଅକଥନୀୟ ଅତ୍ୟାଚାର/ଉତ୍ପୀଡ଼ନ। ଯେଉଁମାନେ ସତ୍ୟ ଲେଖିବାକୁ/କହିବାକୁ କରୁଚନ୍ତି ଉଦ୍ୟମ, ସେମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ମିଥ୍ୟା ମାମଲା ରୁଜୁ କରି କାରାଦଣ୍ଡରେ କରାଯାଉଚି ଦଣ୍ଡିତ। ଗତ ତିନି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ଗଣମାଧ୍ୟମ ସଂସ୍ଥା ବନ୍ଦ ହୋଇସାରିଥିବାବେଳେ ବହୁ ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କୁ ଭୋଗିବାକୁ ପଡ଼ିଚି ଦେଶାନ୍ତର ଅଥବା ଆତ୍ମନିର୍ବାସନ। ଏପରିକି ପଶ୍ଚିମ ମ୍ୟାଁମାରରେ ଆସିଥିବା ‘ମୋଚା’ ବାତ୍ୟାର ଫଟୋ ଉଠାଇଥିବା ଜଣେ ଫଟୋ ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କୁ ଦେଶଦ୍ରୋହ ମାମଲାରେ ଗିରଫ କରାଯାଇ ଦିଆଯାଇଚି କୋଡ଼ିଏ ବର୍ଷର କାରାଦଣ୍ଡ! ବେଲାରୁଷରେ ଗତ ଦୁଇ ବର୍ଷ ଭିତରେ ୧୯ଟି ଗଣମାଧ୍ୟମ ସଂସ୍ଥାକୁ ‘ଚରମପନ୍ଥୀ’ ଆଖ୍ୟା ଦେଇ କରାଯାଇଚି ମୋକଦ୍ଦମା। ଇସ୍ରାଏଲ୍ ଗାଜା ଉପରେ ଆକ୍ରମଣକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ସ୍ବଅଧିକୃତ ପାଲେଷ୍ଟାଇନ ଅଞ୍ଚଳର ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କୁ ବିନା କୌଣସି ଅଭିଯୋଗ ଦର୍ଶାଇ କରିଚାଲିଚି ଗିରଫ (ଇସ୍ରାଏଲ୍-ଗାଜା ଯୁଦ୍ଧର ରିପୋର୍ଟିଂ ବେଳେ କେବଳ ୨୦୨୩ରେ ୭୭ ଜଣ ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଚି)।
ଲେଖକ/ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ/ସାମ୍ବାଦିକ/ମାନବାଧିକାର କର୍ମୀଙ୍କୁ କାରାଗାରରେ ନିକ୍ଷେପ କରିବା ନେଇ ପୂର୍ବରୁ କୁଖ୍ୟାତ ରୁଷିଆ ୨୦୨୨ରେ ୟୁକ୍ରେନରେ ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ କରିବା ପରଠାରୁ ଶାସନ/ଶାସକ ପାଇଁ ସାମ୍ବାଦିକତା ସତେଯେମିତି ହୋଇପଡ଼ିଚି ସବୁଠୁ ବଡ଼ ଶତ୍ରୁ; କେବଳ ନିଜ ଦେଶରେ ନୁହେଁ, ବରଂ ଅନ୍ୟ ଦେଶରେ ନିର୍ବାସିତ ଜୀବନ ବିତାଉଥିବା ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ କାରାବଦ୍ଧ କରିବାକୁ ହେଉଚି ଉଦ୍ୟମ। ରୁଷିଆରେ ରହୁଥିବା ବିଦେଶୀ ସମ୍ବାଦଦାତାଙ୍କ ପାଇଁ ରୁଷ ଶାସକ ପାଲଟିଯାଇଚି ସତେଯେମିତି ‘ଜାର୍’, ଯିଏ ହୁକୁମ ଦେବାମାତ୍ରେ ସାମ୍ବାଦିକ ନିଜକୁ ପାଉଚି କାରାଗୃହ ଭିତରେ। ସତର ଜଣ ବିଦେଶୀ ସମ୍ବାଦଦାତା ରୁଷର ବିଭିନ୍ନ କାରାଗାରରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ବନ୍ଦୀ ଥିବା ଏହାର ପ୍ରମାଣ। ନିକଟରେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦୁନିଆରେ ଚହଳ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିବା ରୁଷିଆ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭ୍ଲାଦିମିର ପୁତିନଙ୍କର ଦୀର୍ଘ (ଦୁଇ ଘଣ୍ଟାରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ) ତଥା ବିରଳ ସାକ୍ଷାତକାରରେ ଆମେରିକାର ପ୍ରଖ୍ୟାତ ସାମ୍ବାଦିକ (ପୂର୍ବତନ ଫକ୍ସ ନିଉଜ୍ ଉପସ୍ଥାପକ) ଟକର୍ କାର୍ଲସନ ଏ ବିଷୟ କରିଥିଲେ ଉତ୍ଥାପନ। ବିଶେଷତଃ, ଆମେରିକାର ଜଣେ ଯୁବ ସମ୍ବାଦଦାତା ଇଭାନ ଗେର୍ଶେକୋଭିଚ୍ଙ୍କୁ ଗୁପ୍ତଚରଗିରି କରିବା ଅଭିଯୋଗରେ କାରାବଦ୍ଧ କରାଯାଇଥିବାରୁ କାର୍ଲସନ ପୁତିନଙ୍କୁ ସିଧାସଳଖ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିବା ସହ କରିଥିଲେ ତାଙ୍କର ମୁକ୍ତି ନିବେଦନ। ରୁଷିଆରେ ଆସନ୍ତା ମାସରେ (୧୫-୧୭ ମାର୍ଚ୍ଚ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନ ହେବାକୁ ଥିବାରୁ ଏ ସାକ୍ଷାତକାର ଯେ ପୁତିନଙ୍କର ଏକ ସୁଦୁ ‘ପ୍ରୋପାଗଣ୍ଡା’, ତାହା ନିଃସନ୍ଦେହ (ନିର୍ବାଚନ ପୂର୍ବରୁ ଭାରତର ‘ଯଶସ୍ବୀ’ ଶାସନ ମୁଖ୍ୟ ମଧ୍ୟ ସେପରି କରନ୍ତି); ତଥାପି କାର୍ଲସନ ଯେପରି ଏହା ପଚାରିବାର ସାହସ ଦେଖାଇଲେ, ତାହା ପ୍ରଶଂସନୀୟ।
କେବଳ ସମ୍ବାଦଦାତାଙ୍କୁ କାରାବଦ୍ଧ କରିବା ନୁହେଁ; ଡରାଇ, ଧମକାଇ, ଆକ୍ରମଣ କରି ଶାସକଶ୍ରେଣୀର ପ୍ରକୃତ ସାମ୍ବାଦିକତାର ତଣ୍ଟି ଚିପିବା ପାଇଁ କରିଆସୁଚନ୍ତି ଅପଚେଷ୍ଟା। ଶାସନର ଉତ୍ପୀଡ଼ନ ଭୟରେ ବହୁ ସାମ୍ବାଦିକ ଦେଶ ତ୍ୟାଗ କରି ଅନ୍ୟ ଦେଶରେ ଥାଇ ନିଜର ବୃତ୍ତି/ପ୍ରବୃତ୍ତିକୁ ଜାରି ରଖିବାକୁ କରୁଚନ୍ତି ସଙ୍ଘର୍ଷ। ତେବେ ଯାବତୀୟ ନିର୍ଯାତନା/ଉତ୍ପୀଡ଼ନ/ଭୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ ସତ୍ତ୍ବେ ବର୍ତ୍ତମାନ ବନ୍ଦ ହୋଇପଡ଼ିଥିବା ସ୍ବାଧୀନ (ଇଣ୍ଡିପେଣ୍ଡେଣ୍ଟ) ଖବରକାଗଜ ‘ନୋଭାୟା ଗେଜେଟା’ (ଆକ୍ଷରିକ ଅର୍ଥ ‘ନବୀନ/ନୂତନ ଖବରକାଗଜ’)ର ସାମ୍ବାଦିକ/ସମ୍ପାଦକ ଦିମିତ୍ରି ମୁରାତୋଭଙ୍କ ପରି କିଛି ଦୁଃସାହସୀ ମସୀଯୋଦ୍ଧା ରୁଷ ଛାଡ଼ି ଯାଇନାହାନ୍ତି ଅନ୍ୟତ୍ର। ରୁଷିଆର ଶାସକ ଶ୍ରେଣୀ ଓ ଅଭିଜାତ ବର୍ଗର ଭ୍ରଷ୍ଟାଚାର, ମାନବାଧିକାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ତଥା କ୍ରମବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ େସ୍ବୖରାଚାରୀ ଶାସନ ଆଦି ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ସର୍ବଦା ମୁଖର ଏହି ଖବରକାଗଜର ସାତ ଜଣ ସମ୍ବାଦଦାତାଙ୍କୁ କେବଳ ଅନୁସନ୍ଧାନଧର୍ମୀ ରିପୋର୍ଟ ପାଇଁ କରାଯାଇଚି ହତ୍ୟା। ଏହା ସତ୍ତ୍ବେ ଶ୍ରୀ ମୁରାତୋଭ୍ ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିଚନ୍ତି ଅଟଳ/ ଅବିଚଳିତ। ଶାସକଙ୍କ ଦ୍ବାରା ‘ନୋଭାୟା ଗେଜେଟା’ର ଛାପା ଓ ଅନ୍ଲାଇନ୍ ସଂସ୍କରଣକୁ ବନ୍ଦ କରିବାର ନିର୍ଦେଶ ବି ତାଙ୍କୁ କରିପାରିନାଇଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଚ୍ୟୁତ କି ଶାସନର ଶରଣାଗତ। ସ୍ମରଣଯୋଗ୍ୟ, ମୁରାତୋଭ୍ଙ୍କୁ ଫିଲିପାଇନ୍ସର ସାମ୍ବାଦିକା ମାରିଆ ରେସାଙ୍କ ସହ ମିଳିତ ରୂପେ ସେମାନଙ୍କ ସାହସିକ ସାମ୍ବାଦିକତା ପାଇଁ କରାଯାଇଥିଲା ନୋବେଲ୍ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର(୨୦୨୧)ରେ ପୁରସ୍କୃତ। ଫିଲିପାଇନ୍ସର ପ୍ରାକ୍ତନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରୋଡ୍ରିଗୋ ଦୁତେର୍ତ୍ତେଙ୍କର ଜଣେ ମୁଖର ସମାଲୋଚକ ମାରିଆ(ତାଙ୍କ ରଚିତ ‘ହାଓ ଟୁ ଷ୍ଟାଣ୍ଡ୍ ଅପ୍ ଟୁ ଏ ଡିକ୍ଟେଟର’ ପଠନୀୟ)ଙ୍କୁ ଭିତ୍ତିହୀନ ଖବର ପ୍ରସାରଣ ଏବଂ ଟିକସ ଫାଙ୍କି ଭଳି ମିଥ୍ୟା ଅଭିଯୋଗରେ ବିବାଦୀୟ ‘ସାଇବର ଅପରାଧ ନିରୋଧୀ ଆଇନ’ରେ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା। ବିଡ଼ମ୍ବନା ହେଲା ୨୦୧୨ରେ ନିଜର ଖବର ୱେବ୍ସାଇଟ୍ ‘ରାପ୍ଲର୍’ରେ ସେଠାକାର ଜଣେ ଦୁର୍ନୀତିଗ୍ରସ୍ତ ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ଅପକର୍ମ ସମ୍ପର୍କରେ ସେ ସମ୍ବାଦ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଉପରୋକ୍ତ ଆଇନଟି ୨୦୧୪ରେ ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିଲେ ହେଁ ତାଙ୍କ ନାଁରେ ରୁଜୁ କରାଯାଇଥିଲା ମୋକଦ୍ଦମା (ଭାରତରେ ବି ଅନୁରୂପ ଘଟନା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ)। ଗତ ମାସରେ ଅଦାଲତ ତାଙ୍କୁ ଟିକସ ଫାଙ୍କି ମାମଲାରେ କରିଚନ୍ତି ଦୋଷମୁକ୍ତ ଘୋଷଣା।
ସାମ୍ବାଦିକତାର ଧର୍ମ ବିନା କୌଣସି ଭୟ ବା ଅନୁଗ୍ରହ/ପୂର୍ବାଗ୍ରହ ରଖି ସତ୍ୟକଥନ; ସତ୍ୟାନୁସନ୍ଧାନ, ସତ୍ୟ ସମ୍ବାଦ ପରିବେଷଣ। ପ୍ରକୃତ ସାମ୍ବାଦିକର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଶାସନ/ଶାସକର ସ୍ତୁତିଗାନ ନୁହେଁ, କ୍ଷମତାସୀନଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଶାସିତ/ଶୋଷିତଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ସ୍ବର ଉତ୍ତୋଳନ। ଏ କର୍ତ୍ତବ୍ୟକୁ ଯେଉଁମାନେ ନିଷ୍ଠାପର ଭାବେ ତୁଲାଇବାକୁ ଚାହିଁଚନ୍ତି, ସେମାନେ ଶାସକର ଚକ୍ଷୁଶୂଳ ହେବା ସତେଯେପରି ନିଧାର୍ଯ୍ୟ; କେବଳ ବର୍ତ୍ତମାନ ନୁହେଁ, ସଦାକାଳ। ‘ସମାଜ’ ସ୍ରଷ୍ଟା ମନିଷୀ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଏହାର ଏକ ଉଳ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ; ସମ୍ଭବତଃ ସେ ଓଡ଼ିଶାର ସାମ୍ବାଦିକତା ଇତିହାସରେ ଖବର ପ୍ରସାରଣ ପାଇଁ କାରାଦଣ୍ଡ ଭୋଗିଥିବା ପ୍ରଥମ ସାମ୍ବାଦିକ/ସଂପାଦକ, ଯିଏ ‘ସାମ୍ବାଦିକ ଗାନ୍ଧୀ’ଙ୍କ ପରି ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପାଲଟିଚନ୍ତି ଅନନ୍ୟ ମାର୍ଗଦର୍ଶକ। ‘ସମାଜ’ରେ ‘ସତ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ ସାଙ୍ଘାତିକ’ ଶିରୋନାମାରେ ପ୍ରକାଶିତ (୧୩ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୨୧) ଏକ ସମ୍ବାଦକୁ ଭିତ୍ତିକରି ପୁରୀ ପୁଲିସ ପକ୍ଷରୁ ଦାୟର୍ ମାନହାନି ମୋକଦ୍ଦମାରେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ନିର୍ଦୋଷରେ ଖଲାସ ହୋଇଥିଲେ ସତ୍ୟ; କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କୁ ବିଚାରାଧୀନ ବନ୍ଦୀ ଭାବେ ୧୯୨୧ ଅକ୍ଟୋବର ୨୮ରୁ ନଭେମ୍ବର ୨୯ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହେବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା କାରାରୁଦ୍ଧ। ସେ ଆଜିର ଜଣେ ସଂପାଦକଙ୍କ ପରି ଶାସକର ନାଲିଆଖି ଦେଖି ହୋଇ ନଥିଲେ ତା’ର ଶରଣାଗତ କି ଆପଣାର କର୍ତ୍ତବ୍ୟରୁ ଓହରି ଯାଇ ହୋଇ ନଥିଲେ ଆତ୍ମନିର୍ବାସିତ। ଗୋପବନ୍ଧୁ ଜଣେ ସାମ୍ବାଦିକ-ସଂପାଦକ ଭାବେ କିଭଳି ନିର୍ଭୀକ ଓ ଅସାଧାରଣ ଥିଲେ, ତାହା ଅଦାଲତରେ ସେ ଦେଇଥିବା ଜବାବରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡ଼େ । ଇଂରେଜୀରେ ଲେଖିଥିବା ଉକ୍ତ ଜବାବର ଶେଷରେ ସେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିଲେ, ‘‘ଉପସଂହାରରେ ମୋର ବକ୍ତବ୍ୟ ଯେ ସାଧାରଣ ପ୍ରେସ୍ କାର୍ଯ୍ୟରେ ରହି ମୁଁ ସମାଜ ପ୍ରତି ମୋର କର୍ତ୍ତବ୍ୟକୁ ବଡ଼ ପବିତ୍ର ଜ୍ଞାନ କରେ । ଏହି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କଲାବେଳେ କୌଣସି ଜାତି ବା ସଂପ୍ରଦାୟ ପ୍ରତି ଘୃଣା ବା ବିେଦ୍ବଷ ରଖିବା ମୋର ଧର୍ମ ନୁହେଁ । ଏ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଦେଶର ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଉପକାରାର୍ଥେ କରିବାକୁ ହୁଏ । ଇଂରେଜ ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ସମ୍ବାଦପତ୍ରର ଏହି ପ୍ରକାର କାର୍ଯ୍ୟ ଶାସନ ନୀତିର ଚତୁର୍ଥ ଭାଗ (ଫୋର୍ଥ ଏଷ୍ଟେଟ୍) ବୋଲି ବିଦିତ। ଉପସ୍ଥିତ ଘଟଣା ଏହି ତୁଳନାରେ ଅକିଞ୍ଚିତ୍କର ହେଲେ ମଧ୍ୟ ମୁଁ ଏହା ପ୍ରକାଶ କରିବା ଦ୍ବାରା ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ପ୍ରତି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରିଛି ବୋଲି ମୋର ବିଶ୍ବାସ ଓ ଏହାର ମୋର ବିବେକସମ୍ମତ ।’’ (ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ୟ: ‘ସମାଜ’ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସଂଖ୍ୟା, ୧୮.୧୦.୧୯୬୯) ଆଜି ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବରେ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ/ଅଧିନାୟକବାଦୀ ଶାସକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା/ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବଢ଼ିଚାଲିଥିବାବେଳେ ଗଣ-ମାଧ୍ୟମ ପାଲଟିସାରିଚି ଶାସକ-ମାଧ୍ୟମ। ଏହାସତ୍ତ୍ବେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାଜକୁ ବଞ୍ଚାଇବାକୁ ହେଲେ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ କହିବା ପରି ‘ଫୋର୍ଥ ଏଷ୍ଟେଟ୍’କୁ ନିର୍ଭୀକ/ବିବେକସମ୍ମତ ଭାବେ କରିବାକୁ ହିଁ ହେବ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ।
(‘ସମାଜ’ରେ ୧୮.୨.୨୦୨୪ରେ ପ୍ରକାଶିତ)
କେବଳ ଅଶୋକ ସାହୁ ଶ୍ରେଣୀର ସାମ୍ବାଦିକମାନେ ଏପରି ନିର୍ଭୀକ ପ୍ରବନ୍ଧ ଲେଖି ପାରନ୍ତି।ବଧେଇ।
ReplyDelete